Dönmeler, Osmanlı İmparatorluğu'nda zorlama sonucu dışarıdan İslam'a dönen, ancak Yahudi inançlarını ve Kabalistik inançlarını gizlice koruyan bir grup Sabetaycı kripto Yahudi'ydi.
Sabataycılık (eskiden Dönmeler ya da Avdetiler), 17. yüzyılda İzmir ve çevresinde ortaya çıkan Sabatay Sevi'nin kurucusu olduğu, onu Mesih kabul eden mistisizme ve Kabbala'ya dayanan inanç.
Selanikli dönmeler : Yahudilikten dönenler, Müslüman devrimciler ve seküler Türkler / Marc David Baer ; çev. Sevinç Kayır.
Osmanlı dönemlerinde Selanik, Avrupa'dan gelen Yahudi göçmenlerinin merkeziydi. İlk Yahudiler 1470 yılında, sonra 15.yy.'ın sonralarında, daha sonra da 18.yy.'ın başlarında gelmişlerdir. Selanik Yahudi göçmenleri Eskenazi'ler ve Sepharadim'ler olarak iki kategoriye ayrılmaktadırlar.
Yaşadıkları ülkelerden göçe zorlanan Yahudiler 'in İzmir'e geldiklerinde yaşam mücadelesi verdikleri kortejolar günümüzde, düşük ücretle çalışan bekâr ve kimsesizleri ağırlayan yaşam alanları haline dönüşmüştür.
Fatih döneminde, Almanyadan gelen bir grup Yahudi de Osmanlı topraklarına yerleştirildiler (1470). II. Beyazid döneminde, 1492'de İspanyadan (Sephardims) ve 1497'de Portekiz'den kaçan yüzbinlerce Yahudi Osmanlı topraklarına kabul edilerek yerleştirildi [8].
Yahudiler, mesihin, Yeşeya ve Hezekiel'deki bütün kehanetleri gerçekleştireceğine inanmaktadırlar. Yeşeya'da geçtiğine göre, mesih baba tarafından Davud'un soyundan gelecektir. Mesih, Yahudileri memleketlerine geri döndürecek ve Tapınak'ı inşa edecek, kral olarak hüküm sürecek ve bir barış çağına öncülük edecektir.
sabetaycı yahudilerin 22 mart'ta kutladıkları bayram. sene başından o tarihe kadar kuzu yemeyerek bir tür oruç tutarlar. iddialara göre mum ışığıyla yenilen yemeğe en az iki evli çift katılır, daha sonra mum söndürülerek eş değiştirilir, böyle yapılan çocuklar da kutsal kabul edilir. bu yüzden "dört gönül bayramı", " ...
1492'de İspanya'dan kovulan Museviler, İspanya kökenli oldukları için kendilerine "Sefarad" adını koymuşlardır. Genişletilmiş anlamda ise bugün, Sefarad, Aşkenaz olmayan tüm Yahudilere verilen addır.
selanik kendisine bağlı köylerin yanı sıra pek çok yerin en yakın büyük şehri olduğundan bugünkü orta yunanistan ile üsküp harici makedonya göçmenleri tarafından memleket sayılır. buralardan 1920'lerde göçen 200.000 kişi olsa -ki daha fazla- bugün milyonlarca kişi selanik göçmeni sayılır.
